تركمنصحرا : صحراي هميشه تركمن

تُركَمَن‌ها (به تركمني: turkmen) يكي از اقوام ترك‌تبار آسياي ميانه هستند كه عمدتاً در تركمنستان، شمال غرب افغانستان و شمال‌شرق ايران سكونت دارند. آن‌ها به زبان تركمني از زبان‌هاي ترك‌تبار شاخه اغوز غربي سخن مي‌گويند و بيشتر آنان مسلمان سني و پيرو مذهب حنفي هستند. تركمن‌ها تا اوايل قرن بيستم عمدتاً كوچ‌نشين بودند اما پس از آن به مرور ده‌نشين و شهرنشين شدند.

تركمن‌ها شاخه‌اي از تركان آسياي ميانه‌ معروف به اُغوز يا غُز هستند كه از عهد قديم در صحراهاي وسيع بخش سفلاي رود سيحون و بين درياي آرال به زندگي كوچ‌نشيني روزگار مي‌گذراندند. تا حدود قرن هفتم ميلادي تركمن‌ها جزئي از قوم بزرگ ترك بودند. در اين سالها به دنبال اضمحلال امپراطوري گؤك تؤرك‌ها (تركان آسماني)^[۸]، گروهي از تركها كه اغوز ناميده مي‌شدند، از آنان جدا شده از ناحيهٔ ارخون به طرف آرال و سيردريا كوچ كردند.^[۹]

واژه‌هاي تركمن و تركمان در گذشته به تمامي قبايل ترك‌تبار اغوز به‌ويژه طايفه‌هاي كوچ‌نشين و مسلمان آن‌ها گفته مي‌شد كه اين معنا اعم از كاربرد قوم تركمن امروزين است. به اين معنا كه تركمن‌هاي كنوني شاخه‌اي از تركمن‌ها در نوشته‌هاي قديمي فارسي هستند. همين‌طور در حال حاضر گروه‌هاي ترك‌تباري در عراق و سوريه به تركمن معروفند كه ارتباط نزديكي با تركمن‌هاي ساكن منطقه ميان رود جيحون و گرگان‌رود ندارند و از نظر تاريخي، زباني و فرهنگي بيشتر به آذربايجاني‌ها و ترك‌هاي تركيه شباهت دارند.

در عمليات هاي قبلي، مسئولان چهار ستيزه جوي خارجي كشته شده در حمله هوايي روز 23 فوريه در روستاي دگان در ميرانشاه در وزيرستان شمالي را بعنوان تركمن شناسايي كرده بودند.

در فوريه 2011 گزارش شد كه دو تركمن در ميان چهار ستيزه جوي كشته شده در يك حمله موشكي در دندي درپاخيل، در همان منطقه قبيله اي هم مرز با افغانستان، بوده اند.

يك گروه تازه از آسياي ميانه اي ها

در مقايسه با ازبك ها و تاجيك هاي شناخته شده تر، تركمن ها نمايانگر يك گروه نسبتا جديد از شورشيان آسياي ميانه اي در پاكستان هستند.

تحليلگران مي گويند كه مسئولان پاكستاني هراس دارند كه برخي از سني هاي سرسخت تركمن به جنبش اسلامي ازبكستان وابسته با القاعده ملحق شده باشند تا در كنار شورشيان طالبان در افغانستان و پاكستان مبارزه كنند. آنها هم به مانند ازبك ها، تاجيك ها و عرب ها، اشتياق خود براي مبارزه با نيروهاي ائتلاف در افغانستان و سربازان پاكستاني در وزيرستان را اثبات كرده اند.

ستيزه جويان ازبك بويژه براي بي رحمي خود شناخته شده اند و اين به درخواست برخي اجتماع ها در پاكستان از طالبان مبني بر كنار گذاشتن آنها انجاميده است.

سليم صافي، يك ناظر مسايل افغانستان و نواحي قبيله اي كه مقرش در اسلام آباد است و نويسنده كتاب «نقش طالبان، اسامه و احزاب مذهبي پاكستاني در افغانستان»، گفت: «گزارش هاي در دست بوده اند مبني بر آنكه تركمن ها اكنون در حال آمدن به وزيرستان هستند. هنوز بايد صبر كرد و ديد كه آيا وضعيت داخليشان آنها را وادار به مبارزه در كنار ستيزه جويان مي كند، (يا) بازيگران منطقه اي و جهاني آنها را تشويق مي كنند يا اينكه القاعاده در حال قدرت گرفتن در كمربند (قبيله اي) است.»

وي خاطرنشان كرد كه تركمنستان يكي از معدود كشورهايي بود كه روابط خوبي با حاكمان طالبان در افغانستان داشت. علاوه بر 4.2 ميليون تركمني كه در زادگاه خود زندگي مي كنند، 895,000 تركمن نژاد در سرتاسر افغانستان پراكنده هستند و حدود 60,000 تركمن اهل افغانستان نيز اكنون بعنوان پناهنده و آواره در پاكستان زندگي مي كنند.

نامحتمل است كه ستيزه جويان تركمن از ساكنان افغانستان يا پاكستان باشند

صافي با اشاره به اينكه ستيزه جويان از تركمنستان براي مبارزه مي آيند، گفت: «من فكر نمي كنم كه تركمن هاي كشته شده در پاكستان، از ساكنان افغانستان يا از آوارگان در حال زندگي در پاكستان باشند. دليلش آن است كه نواحي اكثرا تركمن نشين در افغانستان كاملا صلح آميز هستند و هيچ نشانه اي از ستيزه جويي در آنها به نظر نمي رسد.»

وي افزود كه علاوه بر عرب ها و آسياي ميانه اي ها، برخي آلماني ها و ديگر اروپايي نژادها هم در حين مبارزه در كنار شورشيان در نواحي مرزي كشته شده اند.

اولاس خان، يكي از بزرگان آواره افغان در كمپ آوارگان جلوزي در پاكستان، گفت: «تركمن هايي كه در پاكستان زندگي مي كنند، اكثرا صلحجو هستند.» وي گفت: «نواحي تركمن نشين در افغانستان هم در دوران مجاهدين و طالبان، صلح آميز بودند. اغلب تركمن هايي كه در پاكستان زندگي مي كنند، يا در كمپ هاي نزديك پيشاور، اتاك، هريپور، نوشهره، كويته، كراچي و ساير شهرها به سر مي برند يا در خود آن شهرها.»

خان گفت: «تركمن ها در افغانستان تقريبا يك قرن است كه در استان هاي فارياب، بادغيس، جوزجان، بلخ، سمنگان، هرات، غور، و فراه زندگي كرده اند. آنهايي كه بيش از سه دهه است در پاكستان زندگي مي كنند، تنها مي توانند به فارسي و اردو ارتباط برقرار كنند؛ در غير اين صورت آنها به زمان تركمني خود سخن مي گويند.» او گفت كه بيش از 30,000 تركمن (كه 6,379 خانوار را تشكيل مي دهند) در يك كمپ منفرد آوارگان در بين پيشاور و نوشهره زندگي مي كنند.

سيلي از اهالي اتحاد جماهير شوروي سابق

جمعيت متنوعي از اهالي اتحاد جماهير شوروي سابق صفوف ستيزه جويان در ناحيه مرزي را پر كرده است.

صفي دهه 1980 را بخاطر مي آورد، زماني كه چچن ها اولين اتباع شوروي سابق بودند كه در نبرد با اشغال شوروي به شورشيان افغان پيوستند.

او گفت: «پس از آن آذري ها بودند كه پيوستند، اما ازبك ها و تاجيك ها كه تحت رهبري جمعه نمنگاني و بعدا طاهر يولداشوف بودند منظم تر بودند.»

عقيل يوسفزي نويسنده سه كتاب در مورد ستيزه جويي افغان و پاكستان گفت: «اتباع آسياي ميانه تحصيل كرده اما ستيزه جويان خشني هستند و از ايدئولوژي جهادي قوي برخوردارند. ايده ايالت بزرگ اسلامي توسط ستيزه جويان در اين بخش آسيا مطرح شد.»

نژاد تركمن در افغانستان و پاكستان بيشتر از برادران خود در تركمنستان كه 74 سال تحت حكومت منكر خداي شوروي زندگي كرده اند اسلامي هستند. تركمن ها در افغانستان در دهه 1990 تمايل كمي به حكومت طالبان نشان دادند و گزارش ها حاكي از آن است كه 8,000 تن از آنها در آن زمان به تركمنستان مهاجرت كردند.

با اين وجود، مقامات تركمن از پذيرش آنها خودداري كرده و آنها را بازگرداندند. گزارشات ديگر حاكي از آن است كه نيروهاي دولت تركمن بيش از 50 بار در دهه 1990 در مرز تركمن-افغان با طالبان نبرد كرده اند.

به گزارش

غلامرضا منتظري، مديركل فرهنگ و ارشاد اسلامي گلستان گفت: دويست و هفتاد و نهمين سالگرد شاعر و عارف نامي تركمن جمعه (29 ارديبهشت) با حضور سيد محمد حسيني، وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي در آق تقاي مراوه تپه، آرامگاه آن شاعر شهير برگزار مي شود.

وي با اشاره به برنامه هاي فرهنگي و ورزشي اين نكوداشت، افزود: برنامه هاي فرهنگي هنري و مسابقات ورزشي بزرگداشت مختومقلي، درسرسراي شهداء مراوه تپه برگزار مي شود.

منتظري تصريح كرد: با برنامه ريزي هاي صورت گرفته، نيروهاي خدماتي شهرداري مراوه تپه و دهياري هاي اين شهرستان، در برگزاري مراسم و ارائه خدمات همكاري لازم را خواهند داشت.

مختومقلي فراغي شاعر و عارف بزرگ تركمن درسال ‏1146 ‏هجري قمري در روستاي حاجي قوشان گنبدكاووس در خانواده مذهبي به دنيا آمد،‌ پدرش دولت محمد آزادي و مادرش آرازگل نام داشت.‏

مختومقلي تا پايان عمر بين تركمن ها زيست و در غم ها وشادي هاي آنها شريك بود، وي علاوه بر شعر، به آموزش و راهنمايي مردم پرداخت وسرانجام درسن ‏57 ‏سالگي در سال ‏1204 ‏هجري قمري دركنار چشمه عباساري دردامنه كوه سونگي بدرود حيات گفت. ‏