مردم تركمن
یازار : تركمن اوغلي
پراكندگي
تركمن‌هاي ايران بيشتر در جنوب شرقي درياي خزر و در تركمنصحرا و اطراف رودخانه اترك وگرگان‌رود سكونت دارند. از لحاظ استاني، سكونتگاه‌هاي ايشان در استان‌هاي گلستان (بيشتر بخش شمالي استان)، خراسان رضوي (روستاهايي در نوار مرزي شمال استان و تربت جام) و خراسان شمالي (منطقه‌ٔ راز و جرگلان شهرستان بجنورد) پراكنده است. از شهرهاي مهم تركمنان در ايران مي‌توان بندر تركمن، گنبد قابوس، كلاله، آق قلا، گميشان، مراوه‌تپه و اينچه‌برون را نام برد.
در افغانستان نيز حدود يك ميليون تركمن زندگي مي‌كنند كه از اقوام مهم اين كشورند.
تاريخچه
نام تركمن از قرن پنجم هجري (يازدهم ميلادي) نخست به شكل جمع فارسي «تركمانان» توسط نويسندگان ايراني مانند گرديزي و ابوالفضل بيهقي استعمال شده و به همان معني اغوز در تركي و غز در عربي و فارسي به كار رفته است.
غزان نخست در مغولستان داخلي (در شمال چين و جنوب جمهوري مغولستان) واقع است (تركستان) سكونت داشتند و در كتيبه‌هاي اورخون متعلق به قرن هشتم ميلادي، ذكر ايشان در مغولستان رفته است. اغزان مزبور را ترك محسوب داشته‌اند نه تركمان. تركمانان، را فقط در جانب مغرب ياد كرده‌اند. نخست با تلفظ «تو كو مونگ در دانشنامهٔ چيني سدهٔ هشتم ميلادي (تونگ تين فصل ۱۹۳). به قول تونگ تين، واژهٔ توكومنگ نام ديگري است كه به كشور سوك تاك يعني كشور آلانان اطلاق شده و اينان در آغاز تاريخ ميلادي در مشرق تا مسير سفلاي سيردريا مستقر بودند و آنجا در قرن چهارم ه . ق. (دهم ميلادي) مقر اصلي اغزان بود. در كتب جغرافيايي عرب، تركمان (التركمان يا التركمانيون) فقط توسط مقدسي در شرح چند شهر واقع در شمال و شمال غربي «اربيجاب» يا «سيرام» -كه موقعيت آن درست معلوم نيست- آمده در باب اصل واژهٔ تركمان در قرن پنجم به درستي معلوم نيست كه آن را از تركيب فارسي «ترك مانند» گرفته‌باشند.
در گذشته تركمن نام عمومي بسياري از اقوام ترك‌تبار به ويژه اقوام اغوز مسلمان كوچ‌نشين بود و نه صرفاً قومي كه امروزه تركمن ناميده مي‌شود و شامل طوايفي است كه در شرق درياي خزر از رود جيحون تا شمال خراسان و رود گرگان سكونت داشته‌اند. هم‌اكنون نيز گروه‌هايي در عراق و سوريه به تركمن معروفند كه ارتباط قومي و تاريخي با قوم تركمن ساكن تركمنستان و مناطق اطراف ندارند. برخي از اين اقوام اغوز موفق به تشكيل دولت‌هاي بزرگي در ايران دورهٔ اسلامي شدند مانند:
- سلجوقيان (۴۲۹ ه. ق. – اواخر قرن ششم) [۱۰]
- قره قويونلو (۷۸۰ – ۷۴۸ ه . ق.)
- آق قويونلو (۷۸۰ – ۹۸۰ ه . ق.)
موسيقي تركمني
ساز اصلي در موسيقي تركمني، تامديره يا تنبوره و يا همان دوتار است. همچنين نواختن كمانچه و ني نيز در بين تركمنان رواج دارد و در دههٔ اخير برخي، به اجراي نغمات اين موسيقي با سازهاي الكترونيك روي آورده‌اند.
